Navigasyon Cihazları Beyni Tembelleştiriyor mu? Uzmanlar Uyarıyor
Navigasyon cihazlarının aşırı kullanımı, beynin yön bulma yetilerini zayıflatabilir. Uzmanlara göre hipokampus, entorinal korteks ve retrosplenial alan gibi beyin bölgeleri yeterince uyarılmadığında mekânsal hafıza körelebilir. Teknoloji ile doğal beyin işlevleri arasında denge şart.
editor
Navigasyon Cihazları Beyni Tembelleştiriyor mu? Uzmanlar Uyarıyor
BİLGE DOKTOR / TÜRKİYE
Navigasyon cihazları yön bulmayı kolaylaştırıyor ancak beyin sağlığı için bazı riskler barındırıyor
Navigasyon cihazları modern yaşamın vazgeçilmez yardımcılarından biri haline gelirken, uzmanlar bu teknolojinin sürekli kullanımının beyin sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceği konusunda uyarıyor. Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi’nden Uzman Ergoterapist Ebru Şirin Kefal, beynin doğal yön bulma kapasitesinin giderek zayıfladığını belirtiyor.
“Beynimiz dünyayı haritalamak için evrimleşti”
Uzman Ergoterapist Kefal’a göre, insanlar binlerce yıldır çevrelerini mekânsal olarak anlamlandırmak ve haritalamak için beyinlerini kullanıyor. “Beynimiz tehlikeyi, yiyeceği, suyu ve evi konumlandırmak için mekânsal haritalar oluşturur. Bu, hayatta kalmanın temel bir gerekliliğidir” diyen Kefal, navigasyon cihazlarının aşırı kullanımının bu doğal yeteneği köreltebileceğini ifade etti.
Hipokampus ve mekânsal hafıza zayıflayabilir
Fonksiyonel beyin görüntüleme araştırmalarına göre yön bulma becerisi, özellikle hipokampus ve entorinal korteks gibi beyin bölgeleri tarafından yürütülüyor. Grid hücreleri ve yer hücreleri adı verilen özel nöronlar, kişinin konumunu ve çevresel detayları tanımlayarak içsel bir harita oluşturuyor. Navigasyon cihazları ise bu haritalama sürecini devre dışı bırakarak beyni tembelleştirebiliyor.
Navigasyon cihazları beynin aktif kalmasını engelliyor
Kefal, “Sürekli navigasyon kullanmak, kişinin çevresel ipuçlarını analiz etme, yön belirleme ve yeni yerleri hatırlama becerilerini zayıflatabilir. Bu durum zamanla hipokampal aktivitenin azalmasına, hatta gri madde hacminde değişikliklere yol açabilir” uyarısında bulunuyor.
Retrosplenial alanın rolü kritik
Yön bulmada etkili bir başka beyin bölgesi de retrosplenial alan (RSA). Bu alan, çevresel bilgileri analiz ederek mekânsal haritaların oluşumuna katkıda bulunuyor. RSA'nın işlev kaybı durumunda kişinin yön bulma becerilerinin ciddi şekilde etkilendiği, hatta bu durumun bazı nörolojik hastalıklarla ilişkili olabileceği belirtiliyor.
Navigasyon güvenlik hissi sağlıyor ancak bağımlılık riski de var
Navigasyon cihazlarının olumlu yönleri de bulunuyor. Özellikle bilinmeyen bölgelerde kullanıcıya güven duygusu aşılaması, kaybolma riskini azaltması ve trafikte stres seviyesini düşürmesi önemli avantajlar arasında. Ancak aşırı bağımlılık, sürücünün çevresel farkındalığını zayıflatabilir, trafik kurallarına olan dikkati azaltabilir ve kazalara yol açabilir.
Navigasyona bağımlılık anksiyete yaratabilir
Uzman Ergoterapist Kefal, “Navigasyonun ani yön değişiklikleri, hatalı rota çizimleri veya bilinmeyen durumlarla karşılaşma ihtimali sürücülerde stres ve anksiyete yaratabilir. Dolayısıyla bu teknolojinin bilinçli ve kontrollü kullanımı büyük önem taşır” diyor.
Sonuç: Teknoloji ile dengeyi korumak gerekiyor
Navigasyon sistemleri hayatı kolaylaştırsa da, insan beyninin doğal yön bulma kapasitesini korumak için bu teknolojilerin dikkatli ve ölçülü kullanılması gerekiyor. Uzmanlar, kişilerin zaman zaman harita okuyarak, bilmediği yerlere rehbersiz gitmeye çalışarak ya da çevresel işaretleri takip ederek mekânsal hafızalarını aktif tutmalarını öneriyor.
